Recensie Kurt Schwitters: Nu noem ik mijzelf Herr Merz
door Lars Fiske

Eén van de meest ongrijpbare kunstenaars van de twintigste eeuw is de Duitse schilder, collagemaker, dichter en beeldhouwer Kurt Schwitters.
Nou zijn de meeste kunstenaars kleurrijke figuren, dus dat lijkt nogal een boude stelling, maar Schwitters is zo ongrijpbaar omdat alle kunstenaars- clichés op hem juist níet van toepassing zijn! Hij was keurig getrouwd, leidde geen bohemien leven, schilderde voor zijn brood portretjes en werkte in de overgebleven vrije tijd aan zijn oeuvre, zich daarbij voortdurend vernieuwend.
Waarom? Voor wie?
Er zat (bijna) niemand op het werk van Schwitters te wachten!
Hij is één van de meest onbegrepen kunstenaars ooit en hoorde eigenlijk bij geen enkele kunstenaarsgroep, al wordt hij vaak genoemd in verband met Bauhaus, De Stijl en Dada. Door die laatsten werd hij zelfs uitgekotst, want die vonden Kurt veel te braaf! Je moet je van goede huize komen om juist door Dadaïsten – die erg voor het afschaffen van alle regeltjes in de kunst waren – uit de groep geknikkerd te worden!

Uitgesloten worden overkwam Schwitters nóg een keer, deze keer ernstiger. Zijn werk werd door de Nazi's bestempeld als 'ontaard' en opgenomen in de tentoonstelling 'Entartete kunst'.
Zo heel veel was er niet voor nodig om op die lijst te komen – wie geen koektrommelkunst maakte moest oppassen – maar als je er eenmaal opstond kon je het (in Duitsland) verder wel vergeten.
Schwitters vluchtte het land uit, maar kon niet – zoals veel van zijn collega's – zijn werk meenemen, omdat 't vastzat aan zijn huis! Zijn grootste werk ooit, 'das Merzbau', ging met zijn huis ten onder tijdens een bombardement.
Je kunt na het lezen van Herr Merz niet anders dan bewondering krijgen voor deze vreemde figuur die zich zo ging vereenzelvigen met zijn werk dat hij zich ernaar noemde: Merz.

De Noorse stripmaker Lars Fiske is geobsedeerd door Schwitters en reist met een vriend achter Schwitters aan. Ze bezoeken musea en Fiske vertelt – zeer goed gedocumenteerd – het levensverhaal van Schwitters – of liever Herr Merz – want Schwitters' werk en persoon werden haast één.
Fiske's strip is al even bijzonder als zijn onderwerp. In een vreemde tekenstijl die wel wat doet denken aan het werk van Joost Swarte en Ever Meulen laat hij alle facetten van Schwitters' leven zien. Daarbij speelt de vormgeving een grote rol en laat hij de klassieke pagina-indeling helemaal los.
Dichter bij Dada kan een stripalbum geloof ik niet komen...
Dichter bij Merz zeker niet!
Geef het een kans, het is prachtig!

(HH)