Recensie De laatste aanval HC + CD
door Jacques Tardi, Dominique Grange & Accordzeam

Tardi maakte met De laatste aanval zijn – naar eigen zeggen – laatste strip over de Eerste Wereldoorlog. Wie denkt dat hij dat onderwerp uitputtend behandeld heeft in zijn eerdere strips over de grote wereldbrand, die heeft een punt.
Aanleiding om na De loopgravenoorlog & De grote slachting nóg een WO I-album te maken is Tardi's vrouw Dominique Grange. Zij schrijft chansons en ontwikkelde een voorstelling rond de Eerste Wereldoorlog waarvoor manlief Tardi de tekeningen op het scherm en de voice-over verzorgde. Zo werd het idee geboren een stripalbum te maken met een CD om de artistieke vruchten van meneer en mevrouw te combineren.


In het verleden zijn eerder pogingen gedaan om het medium strip met muziek te combineren en dat blijkt lastiger dan je denkt.
Bij de film werkt het prima omdat de regisseur kan beslissen wáár bepaalde muziek onder moet, wie een strip leest bepaalt zelf het tempo en daardoor werken de twee kunstvormen ook bij deze samenwerking niet helemaal lekker sámen. De koper krijgt een stripboek van Tardi en een CD van zijn vrouw. De scheiding tussen die twee wordt in ons taalgebied nog versterkt doordat de muziek natuurlijk onvertaald is gebleven.
Daarbij moet wel gezegd dat de CD uitstekend op eigen benen kan staan. Je bent altijd een beetje bang voor het Linda McCartney-effect als 'de-vrouw-van' mee mag doen in de show van haar man. Die angst is niet terecht bij Le dernier assaut. Grange is een prima zangeres en de begeleidingsband Accordzéâm ondersteund haar nummers uitstekend. Verstaan kan ik het allemaal niet (behalve een enkel Duits of Engels gezongen nummer) maar aan de titels van de nummers te zien behandelt de CD dezelfde onderwerpen als het stripverhaal.
Dat kent eenzelfde structuur als De grote slachting. De persoonlijke belevenissen van een soldaat worden gecombineerd met meer algemene informatie over de oorlog. Tardi gaat hier voornamelijk tekeer tegen de industrie die dik geld verdient aan de de oorlog en tegen de machthebbers die – toen de gezonde mannen op dreigden te raken – ook de Bantams inzetten. Een bataljon dat bestond uit mannetjes van onder de 1.60 m. die natuurlijk geen enkele kans maakten op het slagveld.
Het levert indrukwekkende beelden op en ook de raamvertelling rond ziekenbroeder Augustin grijpt je bij de keel. Hij wurgt in het niemandsland een gewonde soldaat omdat hij bang is dat het geschreeuw van de man hun positie aan de vijand verraadt.
Zijn schuldgevoel over deze daad is het leitmotiv in De laatste aanval.


Tardi is een te grote stripauteur om zomaar onder de tafel te vegen, maar De laatste aanval is toch vooral een herhaling van zetten en lang niet zo geslaagd als Tardi's eerdere exercities.
Het verhaal kent een paar verrassende en goede passages, maar is over het geheel genomen warrig.
Het lijkt er op alsof er wel wíl was om dit verhaal te maken, maar niet voldoende inspiratie...

(HH)

Interesse? Koop het album hier!