Recensie Thorgal deel 1 t/m 6
door Grzegorz Rosinski & Jean van Hamme
De serie Thorgal telt – De werelden van Thorgal inbegrepen – ruim veertig delen en is onverminderd populair. Sterker nog: het is alsof we er bij elk deel méér van gaan verkopen.
Toch was de serie Thorgal niet vanaf dag één een verkoopsucces. Tegenwoordig staan Jean van Hamme en Grzegorz Rosinski bekend als de reuzen van de stripwereld en kunnen we maar ons moeilijk voorstellen dat bij het opstarten van de serie – ruim dertig jaar geleden – hun namen totaal onbekende waren in de stripwereld.
Jean van Hamme mag gerust de meest succesvolle stripscenarist ooit genoemd worden, maar toen hij voorzichtig aan Thorgal begon had hij nog maar nauwelijks stripscenario's geschreven.
Epoxy (met Cuvelier) was zijn zwaarstwegende wapenfeit, want Domino (met Cheret) en Mister Magellan (met Geri – hoe die ooit aan contract met een uitgever is geraakt blijft een raadsel) vallen nauwelijks serieus te nemen.
Het begon ergens op te lijken toen van Hamme de te vroeg overleden striptekenaar André Beautemps met Michael Logan ging bijstaan en hij de oneshot Avontuur zonder helden schreef voor Dany. In ieder geval kreeg hij het bij zijn uitgever voor elkaar dat hij in zee mocht gaan met een in West-Europa totaal onbekende tekenaar die bovendien achter het IJzeren Gordijn in Polen verbleef.
Van Hamme had Rosinski ontmoet, zijn werk gezien en was vastbesloten samen met deze Pool een strip te gaan maken. Rosinski zei natuurlijk geen nee en drong er op aan dat het geen strip mocht zijn die zich in het heden afspeelde. Polen liep vijftig jaar achter en dat zou meteen opvallen in een actueel verhaal, daar Rosinski zich niet voldoende zou kunnen documenteren.
Polen was in die tijd ook nog eens zo goed als afgesneden van West-Europa... Het opsturen van tekenwerk kon daardoor ernstige vertraging oplopen. Vandaar dat de hoofdredacteur van Kuifje Van Hamme korte verhalen liet schrijven van een pagina of acht, in plaats van een lang vervolgverhaal. Mochten er communicatieproblemen optreden tussen Oost en West dan kwam de publicatie in Kuifje niet direct in de gevaar.
Rosinski en van Hamme waren beiden vastbesloten Thorgal tot een succes te maken en in 1980 waren er voldoende korte verhalen en voldoende positieve reacties van de Kuifje-lezers voor twéé albums: De IJskoningin en Het eiland der bevroren zeeën. Van Hamme had zijn verhalen zó geschreven dat de lezers van de twee albums nauwelijks doorhadden dat het hier eigenlijk een bundeling van kortere verhalen betrof.
De eerste twee albums zijn Vikingstrips met fantasy-elementen. Zo komen er reuzen, dwergen en toverringen in voor.
Op de eerste pagina maakt de lezer kennis met Thorgal.
Een zinloze kennismaking, want Thorgal's einde lijkt niet ver af te zijn.
Zijn aanstaande schoonvader maakt hem vast aan de Ring der geofferden.
Binnen vier pagina's zal hij dood zijn.
Het lot beslist anders. Thorgal wordt gered door de IJskoningin en verplicht zich haar één jaar lang te dienen. Thorgal besluit dat hij beter zijn trots kan verliezen dan zijn leven en stemt in met het voorstel.
In deze eerste cyclus leren we Thorgal kennen als een dapper, vastberaden, volhardend en eerlijk man. Een echte held dus, maar wel één die helemaal geen held wil zijn! Het enige dat Thorgal wil is gelukkig worden met zijn geliefde Aaricia. Zijn auteurs slagen er nu al 34 albums lang in hem bij haar weg te houden, want een gelukkig gezinsleven, daar verkoop je geen stripalbums mee.
Toch voegt dit element duidelijk een meerwaarde aan de strip toe en het is er zeker de oorzaak van dat Thorgal – veel meer dan andere strips – ook gelezen wordt door vrouwen.
Als Thorgal zich bevrijdt heeft van de IJskoningin en eindelijk met Aaricia trouwen kan, wordt zij ontvoerd door reuzenadelaars. Het is niet moeilijk te raden wie hier achter zit en Aaricia's broer Bjorn gaat samen met Thorgal de ijszee in om Aaricia terug te halen.
Op het eiland der bevroren zeeën doet de science-fiction zijn intrede in de strip, als Thorgal Aaricia terugvindt in het geheimzinnige paleis van de 'heersers'.
In het derde deel van de reeks Drie grijsaards in het land van Aran keert Van Hamme terug naar de fantasy. Aaricia getuigt van een helder verstand door een raadsel op te lossen in een dorp dat ze met Thorgal passeert. Ze schijnt daarmee een profetie vervuld te hebben en wordt tot koningin gekroond. Daar hoort een koning bij. Haar man wordt daartoe niet geschikt geacht en buiten het dorp voor de wolven geworpen. Opnieuw moet Thorgal op avontuur uit om zijn vrouw te redden.
Van Hamme weet zijn verhalen heel vloeiend en boeiend te vertellen en ze bovendien uit te tillen boven een standaard-avonturenstrip door zijn verhalen te doorspekken met onverwachte verhaalwendingen en overtuigende karakters op te voeren.
Thorgal zelf staat bijvoorbeeld vanaf pagina één als een huis, al heeft Aaricia wat meer albums nodig om uit te groeien tot de zelfstandige vrouw die haar kenmerkt. De schurken zijn aanvankelijk nog wat zwart-wit, maar daar komt een einde aan met de cyclus rond Brek Zarith.
Daarin wordt Thorgal ook voor de eerste (en niet de laatste) keer het slachtoffer van een begerige vrouw. Hij woont met Aaricia en hun nog ongeboren kind in het dorp van Caleb.
Omdat hij in het eerste deel van dit drieluik De zwarte galei de liefde van Caleb's dochter Shaniah afwijst, neemt ze op gruwelijke wijze wraak en belandt Thorgal als roeislaaf op een galeischip.
Deze cyclus draagt meer het karakter van een historische strip en bevat meer mythologische dan fantasy-elementen.
Van Hamme schept zich al schrijvend en experimenterend een universum waar hij (en zijn opvolgers) nog jaren mee voort kunnen.
Het maakt Thorgal als strip wat moeilijk te duiden, maar vooral boeiend en afwisselend.
In De schaduwen voorbij verwijst Van Hamme naar de Griekse sagen en de Bijbel als Thorgal en Shaniah in de onderwereld belanden bij een poging Aaricia te redden van de dood. Het album kent een triest, maar heel mooi slot.
Vanaf dit vijfde deel verandert Rosinski van tekentechniek.
De eerste delen van Thorgal zijn getekend met penseel en nog enigszins 'kaal'.
Gaandeweg wordt Rosinski beter en beter, gaan zijn tekeningen meer details bevatten en worden ze evenwichtiger en fraaier.
Bij het vierde album ziet zijn tekenwerk er al fantastisch uit, maar onder invloed van Hermann's tekenwerk stapt hij over op de rotringpen. De dunne gelijkmatige lijntjes die dat oplevert zet hij zwaar aan met gepenseelde zwartpartijen waardoor zijn pagina's een prachtige zwart-wit-verhouding kennen, die helaas door de inkleuring niet eens meer zo opvalt.
Ik heb deze eerste zes Thorgals herlezen in de luxe uitgave van Pegasus, die de albums niet alleen in zwart-wit, maar ook op groot formaat uitgaf.
Het duurt niet lang of Rosinski heeft ook deze pen en inkt-techniek onder de knie en vanaf dat moment zal hij blijven experimenteren met zijn tekenstijl en inkttechniek tot hij bij het 30ste album overstapt op fullcolor schilderwerk.
Ik vind 't nog steeds jammer, want ik vind z'n geinkte platen mooier, maar het 'tekent' de kunstenaar die nooit stil wil blijven staan en zichzelf móet blijven verrassen en vernieuwen.
Brek Zarith – waar we nu al twee albums naar onderweg zijn – leren we pas kennen in het zesde album De val van Brek Zarith. Hij regeert als een despoot over een land dat eigenlijk een ander toebehoort: Galathorn, die Thorgal ontmoette in het vorige album. Zarith's waarzegger Helgith laat Brek Zarith dankzij de mentale krachten van een jong kind zien uit welke hoek het gevaar komt dat zijn rijk bedreigt. Galathorn is onderweg met een groep Vikings van landzijde en van uit zee rukt Jorund de Stier – leider van de Vikings uit het dorp van Aaricia's vader – op.
Het grootste gevaar voor Brek Zarith's rijk is volgens de waarzegger echter één enkele man... Thorgal.
Zarith geeft nog éénmaal een feest, een feest waaruit blijkt hoe decadent zijn rijk geworden is.
Ook hier verwijst Van Hamme naar de Oudheid.
Zarith ziet het einde van zijn heerschappij naderen en geeft er blijk van geen prototype schurk te zijn. Hij neemt zijn 'verlies' en vertrekt. Maar niet zonder slag of stoot. De jongen gaat mee, al verzet zijn moeder – een zekere blonde vrouw – zich daar hevig tegen.
Thorgal won bij elk deel dat verscheen aan prestige en populariteit. Als ik de serie aanbeveel bij klanten raad ik hen meestal aan deel 15 De heer van de bergen eerst te lezen, een opzichzelfstaand Thorgal-verhaal dat vrijwel iedereen over de streep trekt. Een ander goed startpunt is deel 9 De boogschutters, het eerste deel van de land van Qâ-cyclus, misschien wel de beste cyclus in de hele Thorgal-canon en met diverse oprijzen onderscheiden.
Maar waarom raad ik mensen niet gewoon aan bij deel één te beginnen?
Omdat ik – tot vandaag – een beetje de indruk had dat die eerste verhalen nog niet zo geweldig waren. Weliswaar ontwikkelden zowel tekenaar als schrijver zich enorm gedurende de reeks en waren ze feitelijk nog maar broekies toen ze in 1977 aan het Thorgal-avontuur begonnen, maar bij herlezing blijkt dat Thorgal gewoon vanaf het eerste deel een fantastische strip was!
In 1980 (toen het eerste Thorgal-album verscheen) stond het stripverhaal feitelijk nog maar in de kinderschoenen. Avonturenstrips zoals die in het weekblad Kuifje stonden waren voor lezers van 7 tot 77 jaar, maar de meeste lezers haakten rond hun 17e al af. Strips waren avonturen-verhalen, en zijn sinds de jaren tachtig enorm gegroeid naar volwassenheid.
Thorgal stak vanaf het begin – samen met het werk van Hermann en Giraud – met kop en schouders boven zo'n beetje alles uit wat er in die tijd verschenen was en de serie is mede verantwoordelijk voor die volwassenwording.
Het is verrassend om te ondervinden dat die eerste verhalen van deze vernieuwende strip ook in het tijdperk van de wasdom van de stripverhalen nog steeds volledig overeind blijven.
Heb je nog nooit een Thorgal gelezen?
Begin dan rap... bij deel één!
(HH)
